Duurzame melkveehouderij

Via de Duurzame Zuivelketen werken zuivelondernemingen en melkveehouders samen aan een zuivelsector die toekomstbestendig en verantwoord is. Hierbij staan de volgende onderwerpen centraal; weidegang, biodiversiteit en milieu, klimaatverantwoorde zuivelsector, en het continu verbeteren van dierenwelzijn.

In Nederland valt bijna alle geproduceerde melk onder de Duurzame Zuivelketen. Vreugdenhil werkt met een weidegangpremie en een duurzaamheidsprogramma om duurzaamheidsprestaties bij onze 826 melkveehouders te stimuleren en belonen. De onderwerpen in ons duurzaamheidsprogramma dragen bij aan de doelen van de Duurzame Zuivelketen. Het duurzaamheidsprogramma bestaat uit 11 thema’s waarvoor melkveehouders in totaal 12 punten kunnen verdienen. Als melkveehouders minimaal 5 punten hebben behaald, krijgen ze voor elk punt een beloning van 0,05 cent/100 kg melk. In 2021 ontving 94,3% van de melkveehouders een duurzaamheidspremie, in 2020 was dat 92,1%. Ook het afgelopen jaar was dierenwelzijn weer een belangrijk thema. Daarnaast werd er door melkveehouders gewerkt aan het verlagen van de broeikasgassen op de boerderij.

Om melkveehouders te helpen met het duurzaamheidsprogramma stellen we verschillende instrumenten beschikbaar. Door het gebruik van bijvoorbeeld de KringloopWijzer, de KoeMonitor en de KalfOK-score krijgen melkveehouders inzicht in waar ze staan op het gebied van duurzaamheid en dierenwelzijn. Tevens kunnen ze met hun vragen en voor ondersteuning terecht bij onze rayonadviseurs. Ook hebben we een groot netwerk dat we kunnen inzetten om de beschikbare kennis op te halen en innovatie te stimuleren. Als zuivelsector pakken we proactief de duurzaamheidsuitdagingen op. Daarnaast kijken we continu samen met onze melkveehouders kritisch naar de leveringsvoorwaarden om regelingen zo praktisch mogelijk in te vullen. Elk jaar volgen we de ontwikkelingen en evalueren we het programma samen met melkveehouders.

De meeste broeikasgasemissie in onze waardeketen vindt plaats op de boerderij, met name via de methaanuitstoot van koeien. Sinds 2020 werken we met de broeikasgasmodule van de KringloopWijzer in ons duurzaamheidsprogramma om de totale broeikasgasuitstoot van melkveehouders in beeld te brengen.

Alle melkveehouders krijgen hierdoor een bedrijfsspecifiek inzicht in de hoeveelheid uitstoot van broeikasgassen per kilogram melk. We gebruiken de uitkomst van de KringloopWijzer voor het bepalen van een bedrijfsspecifieke beloning in ons duurzaamheidsprogramma. Hiermee willen we het verlagen van de uitstoot van broeikasgassen op de boerderij stimuleren.

In 2021 zijn we gestart met een eerste pilot om melkveehouders nog meer te ondersteunen bij het reduceren van broeikasgassen op de boerderij. Samen met een adviseur werken melkveehouders aan een plan op maat om de uitstoot op hun bedrijf verder te verlagen. Elementen die daarin aan bod komen zijn bijvoorbeeld het verminderen van energieverbruik, het opwekken van duurzame energie en het reduceren van emissies bij koeien. In 2022 breiden we deze pilot verder uit. De eerste resultaten verwachten we begin 2023 terug te zien in de uitkomsten van de KringloopWijzer. Het komende jaar zullen we onze doelstelling voor reductie van broeikasgassen op de boerderij bepalen.

Ook krijgen melkveehouders via ons duurzaamheidsprogramma een premie voor het opwekken van duurzame energie. In 2021 wekte 26,9% van de melkveehouders minimaal 50% van het energieverbruik zelf duurzaam op. In 2020 was dit 23,2%. Ons doel van 25% is daarbij behaald. Deze toename komt voornamelijk doordat veehouders investeerden in zonnepanelen. Ook in 2022 blijven we melkveehouders belonen voor het duurzaam opwekken van energie.

‘Als je weet waar je staat en waar je naartoe wilt, kun je ook sturen op het zetten van stappen’

“Sinds 2008 neemt Vreugdenhil deel aan het samenwerkingsverband de Duurzame Zuivelketen. Hierin werkt de zuivelsector aan een toekomstbestendige keten die hoogwaardige voeding produceert met respect voor mens, dier en omgeving.” 

“Bij de start van het samenwerkingsverband zijn klimaatdoelen opgesteld. De focus van deze doelen lag op het opwekken van duurzame energie en het reduceren van energieverbruik op de boerderij. Sinds 2020 is het verlagen van broeikasgassen een thema in ons duurzaamheidsprogramma waarvoor we melkveehouders belonen. En ook in onze nieuwe strategie zetten we in op het verlagen van de uitstoot van broeikasgassen bij onze melkveehouders. Om voor onze melkveehouders de totale uitstoot van broeikasgassen per kilogram melk in beeld te brengen, gebruiken we de klimaatmodule van de Kringloopwijzer. 

“We helpen melkveehouders graag: door inzicht te creëren en door nieuwe kennis te delen. Binnen de Duurzame Zuivelketen ontwikkelen we nieuwe kennis en instrumenten en voeren we gesprekken met stakeholders. Daarnaast rapporteren we over de zuivelsector en de uitdagingen voor melkveehouders. Want als je weet waar je staat en waar je naartoe wilt, kun je ook sturen op het zetten van stappen.” 

“Er zijn verschillende manieren om uitstoot van broeikasgassen op de boerderij te reduceren. Omdat we samenwerken met veel verschillende soorten melkveebedrijven, is dit maatwerk en verschilt de aanpak per bedrijf. Van invloed zijn bijvoorbeeld het type stal, de opslag van de mest, het bemesten van het land en het voer voor de koeien. Melkveehouders bepalen zelf op welke manier ze willen werken aan het thema. Maatregelen om uitstoot te reduceren kunnen andere duurzaamheidsaspecten mogelijk negatief beïnvloeden. Samen met de melkveehouders zoeken we naar de juiste balans tussen deze factoren.

“Om melkveehouders nog beter te ondersteunen bij het verlagen van broeikasgassen op de boerderij, is Vreugdenhil het afgelopen jaar gestart met een pilot. In deze pilot werken een aantal melkveehouders samen met een adviseur aan een individueel plan op maat. Per bedrijf kijken we naar de sterke en zwakke punten, en identificeren we mogelijke investeringen en concrete maatregelen die melkveehouders kunnen nemen om de uitstoot verder te verlagen."

Een melkveehouder zorgt met veel aandacht, 24 uur per dag, 7 dagen per week, in om hun dieren op een gezonde manier zo oud mogelijk te laten worden. Dit heeft in 2021 geresulteerd in een gemiddelde levensduur van de koeien van onze melkveehouders naar 6 jaar en 26 dagen. Dit is 34 dagen meer in vergelijking met 2020. Dit resultaat ligt weer boven het landelijk gemiddelde van 6 jaar en 13 dagen, hiermee hebben we ook dit jaar onze doelstelling weer behaald.

Om het welzijn van de koeien continu te verbeteren, hanteren onze melkveehouders al enige jaren onder andere het ‘KoeKompas’. Dit is een instrument om diergezondheid en dierwelzijn in beeld te brengen. Hierbij kijkt de melkveehouder samen met de dierenarts naar diverse aspecten die invloed hebben op de gezondheid en welzijn van koeien. Op deze manier worden sterke punten en verbeterstappen in kaart gebracht. Zo krijgen melkveehouders meer inzicht in de potentiële risico’s die op hun bedrijf aanwezig zijn en kunnen zij preventieve maatregelen nemen om deze te voorkomen.

Ook het verbeteren van de zorg voor kalveren is onderdeel van ons duurzaamheidsprogramma. Melkveehouders gebruiken de KalfOK-score om het welzijn van kalveren te monitoren. Met 12 kengetallen krijgen veehouders inzicht in de kwaliteit van kalverzorg en eventuele verbeterpunten in de opfok van kalveren.

‘Onze focus ligt volledig bij de koeien’

“In 1994 heeft mijn man het melkveebedrijf overgenomen, het was zijn familiebedrijf. In 2009 is hij overleden en heb ik het bedrijf voortgezet. Ondertussen ben ik hertrouwd met Evert en samen runnen we nu het melkveebedrijf. We hebben ruim 50 koeien en altijd dezelfde manier van werken aangehouden. Dit is eenvoudig, met weinig automatisering en veel aandacht voor de dieren. Veel machines zijn wat ons betreft niet nodig, zoals voermengwagens en mestrobotten. Daardoor hebben we lagere kosten en lagere broeikasgasemissies.”

“De melkproductie van onze koeien is bovengemiddeld, ze produceren in totaal bijna 500.000 kg melk per jaar. De koeien krijgen veel gras en geen mais. Alleen wat suikerbietenpulp, omdat dit leidt tot hogere melkproductie. Alle mest wordt op ons eigen land uitgereden. Hierdoor hoeven we niks af te voeren en weinig kunstmest aan te kopen. Ook dit leidt tot lage broeikasgasemissies.”

“Onze focus ligt volledig bij de koeien. De oudste koe is momenteel 13 jaar. In onze keuken hangen meerdere certificaten van koeien die al 100.000 liter melk hebben gegeven en die dus een hoge productie hadden! Evert heeft een achtergrond bij de agrarische bedrijfsverzorging, waar hij veel boeren hielp met melken, maar ook met klauwverzorging. Hier hebben we dan ook veel aandacht voor. Door goed te bekappen, kunnen besmettelijke klauwziektes zo veel mogelijk voorkomen worden, wat de levensduur van de koeien kan verlengen.”

“Ikzelf doe de jongere kalveren: door ze goed te voeren in hun jeugd, hopen we op een langere levensduur. Als een koe lastig drachtig wordt, vraagt dat veel geduld. We blijven het heel lang proberen tot het hopelijk wel lukt.

In 2021 was ons weidegangpercentage 91,0%. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2020 (90,6%). Hiermee voldoen onze melkveehouders ruimschoots aan de landelijke doelstelling van 81,2%, zoals vastgelegd in het convenant Weidegang uit 2012. Ook ligt ons weidegangpercentage ruim boven het Nederlandse gemiddelde van 84,0%. De beloning voor weidegang is al een aantal jaren hoog. Dit maakt het financieel aantrekkelijk om over te gaan op weiden.

Het weidegangpercentage wordt berekend door het aantal melkveebedrijven met deel- en volledige weidegang te delen door het totale aantal melkveebedrijven. Onder volledige weidegang verstaan we dat de melkkoeien minimaal 6 uur per dag en ten minste 120 dagen per jaar buiten lopen (of minimaal 720 uur per jaar, gedurende minimaal 120 dagen). Bij deelweidegang moet minimaal 25% van de koeien minimaal 120 dagen per jaar weidegang krijgen.

Door toenemende vergrijzing in de agrarische sector is de continuïteit van de zuivelsector een punt van aandacht. We zien dat de jongere generaties de melkveehouderijen niet altijd meer kunnen of willen overnemen.

De druk neemt toe op ruimte en het milieu. Veranderend beleid en de maatschappelijke opinie zorgen voor onzekerheden in de toekomst van de melkveebedrijven. Bijvoorbeeld met betrekking tot land, reductie van de veestapel, en regelgeving rondom bijvoorbeeld fosfaat en stikstof. We blijven in gesprek met onze melkveehouders om deze geluiden goed in de gaten te houden en te ondersteunen waar nodig.

Onze melkveehouders leven met en voor de natuur. Voor het voer voor de koeien zijn zij in grote mate afhankelijk van het klimaat en de bodemvruchtbaarheid van het land. Dit willen ze ook op de lange termijn optimaal houden en daarom is duurzaam beheer van het land belangrijk.

Steeds meer melkveehouders zetten zich in voor agrarisch natuurbeheer. In 2021 nam het aantal melkveehouders dat extra maatregelen nam om de biodiversiteit op hun land te vergroten verder toe naar 69,5%. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2020 (65,1%). Enkele voorbeelden van maatregelen zijn weidevogelbeheer, slootkantenbeheer, en aanleg of bescherming van overige landschapselementen. Via ons duurzaamheidsprogramma kunnen melkveehouders een beloning ontvangen voor inspanningen op het gebied van biodiversiteit.

In 2022 willen we onze betrokkenheid op het thema biodiversiteit verder vergroten en meer ondersteuning bieden. Onze doelstelling voor 2024 is dat 75% van onze melkveehouders maatregelen neemt ter bevordering van biodiversiteit.

‘Wij werken samen met ondernemende melkveehouders die het belang van duurzame veehouderij samen met ons vorm willen geven’

“Onze belangrijkste grondstof is melk. Op de melkveehouderij sector staat veel druk vanuit de maatschappij en de overheid. Gelukkig zien velen het belang van voedingsrijke zuivel, maar tegelijkertijd hebben we uitdagingen rondom biodiversiteit, landgebruik, klimaat en dierenwelzijn. Dit betekent dat het werken aan een duurzame melkveehouderij belangrijk is om ook in de toekomst onze klanten het beste van melk te blijven bieden. Gelukkig werken wij met ondernemende melkveehouders die het belang van duurzame melkveehouderij samen met ons vorm willen geven.”

“We werken al jaren met melkveehouders aan duurzaamheid via ons duurzaamheidsprogramma. We ondersteunen hen door tools aan te bieden om inzicht te krijgen in thema’s zoals dierenwelzijn, biodiversiteit en broeikasgasemissies. De afgelopen jaren is de deelname aan ons duurzaamheidsprogramma door onze melkveehouders gestegen van 75% naar ruim 94%, wat aantoont dat het bewustzijn rondom duurzaamheid groeit.”

“Duurzaamheid vraagt om een ketenbenadering, daarom werken we samen binnen de zuivelsector, nationaal binnen de Duurzame Zuivelketen en internationaal binnen het Sustainable Dairy Partnership. Om aan te sluiten bij de doelen van deze samenwerkingen en bij de ontwikkelingen om ons heen blijft ons duurzaamheidsprogramma continu in ontwikkeling. Dit zien we dus ook terug in onze strategie. Komende jaren ligt de focus op het reduceren van emissies op de bedrijven van onze melkveehouders. Net zoals in veel andere sectoren, is dit ook binnen de melkveehouderij een belangrijk onderwerp, waarbij wij onze verantwoordelijkheid nemen en hieraan bijdragen.”

“In de top 3 van het Global Risks Report van het World Economic Forum komt ook biodiversiteitsverlies naar voren. Met de hoeveelheid land die onze melkveehouders gebruiken, willen we hier een positieve impact maken. Naast dat we belonen op biodiversiteit, blijven we voortdurend met onze melkveehouders in gesprek om te kijken naar de kansen en uitdagingen, zodat we samen stappen kunnen zetten waar mogelijk. Samen werken we aan continuïteit van onze sector.”